Kompendium zrównoważonego rozwoju
11 września 2024
Stworzyliśmy to kompendium zrównoważonego rozwoju, aby zebrać i uporządkować najważniejszą wiedzę w jednym miejscu. Dzięki temu przewodnikowi łatwiej zrozumiesz i wdrożysz zasady zrównoważonego rozwoju w firmie oraz przyczynisz się do lepszej przyszłości nas wszystkich.
Znajdziesz tu:
- Dyrektywy i regulacje
- Zrównoważone fundusze
- Inicjatywy i rejestry
- Organizacje i stowarzyszenia
- Najważniejsze pojęcia z zakresu ESG
Dyrektywy i regulacje
Kluczowe dyrektywy i inicjatywy, które wpływają na promowanie zrównoważonego rozwoju, ochronę środowiska oraz transformację ekologiczną i gospodarczą w Europie.
Agenda 2030
Globalny plan działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Obejmuje kilkanaście celów ONZ, jak eliminacja ubóstwa, ochrona środowiska i promowanie pokoju. Małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają ważną rolę w realizacji tych celów. MŚP tworzą miejsca pracy i wspierają wzrost gospodarczy, pomagają m.in. w redukcji ubóstwa oraz tworzeniu bardziej zrównoważonych społeczności lokalnych. Innowacyjne rozwiązania, które wprowadzają MŚP, promują równość i włączenie społeczne.
DRS
System kaucyjny DRS (ang. Deposit Return Scheme) to sposób na promocję recyklingu i ponowne użycie opakowań. Polega na doliczeniu dodatkowej opłaty (kaucji) do ceny produktu, którą konsument odzyskuje przy zwrocie opakowania. Zebrane opakowania są poddawane recyklingowi i ponownie wykorzystane. Od 1 stycznia 2025 roku system kaucyjny będzie w Polsce obowiązkowy. Obejmie jednorazowe butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów, wielorazowe butelki szklane do 1,5 litra oraz metalowe puszki do 1 litra.
Dyrektywa CSRD
Dyrektywa CSRD (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive) wprowadza obowiązek dla firm, aby raportowały swoje działania środowiskowe, społeczne oraz zarządzanie. Raporty zwiększą przejrzystość i jakość danych, a to ułatwi ocenę działań firm w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Dyrektywa CSDDD (jej odpowiednik LkSG)
Dyrektywa CSDDD (ang. Corporate Sustainability Due Diligence Directive) wymaga od firm, aby starannie monitorowały wpływ swojej działalności na prawa człowieka oraz na środowisko, a także nim zarządzały. Firmy muszą identyfikować i minimalizować negatywne skutki swojej działalności dla społeczeństwa i środowiska.
Dyrektywa SUP
Dyrektywa SUP (ang. Single-Use Plastics) ma na celu ograniczenie użycia jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych, które są głównym źródłem zanieczyszczenia środowiska. Wprowadza zakazy i ograniczenia sprzedaży niektórych plastikowych produktów jednorazowych. Promuje bardziej ekologiczne alternatywy.
Europejski Zielony Ład
Europejski Zielony Ład (ang. European Green Deal) to kompleksowy plan transformacji ekologicznej i gospodarczej Europy. Ma na celu osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Obejmuje szeroki zakres działań, w tym redukcję emisji gazów cieplarnianych, promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, ochronę bioróżnorodności i zrównoważone rolnictwo.
Taksonomia UE
Taksonomia UE to system, który stworzyła Unia Europejska. Pomaga określić, które działania gospodarcze są przyjazne dla środowiska. Promuje inwestycje w projekty, które wspierają cele klimatyczne i środowiskowe UE.
System obejmuje sześć głównych celów: ograniczanie zmian klimatu,
- adaptacja do zmian klimatu,
- zrównoważone zarządzanie i ochrona zasobów wodnych i morskich,
- przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym,
- zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola,
- ochrona i odbudowa bioróżnorodności oraz ekosystemów.
Zrównoważone fundusze
Dofinansowania, kredyty i programy – wsparcie dla MŚP. Zobacz, gdzie możesz uzyskać wsparcie finansowe na projekty związane ze zrównoważonym rozwojem.
Fundusze Europejskie
Fundusze UE na lata 2021-2027. Wszystkie znajdziesz na stronie: Fundusze Europejskie 2021-2027 – Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej – Portal Gov.pl (www.gov.pl).
Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki
Ten program jest kontynuacją wcześniejszych inicjatyw: Innowacyjna Gospodarka oraz Inteligentny Rozwój.
Główne cele programu:
- zwiększenie potencjału badawczego i innowacyjnego oraz wykorzystania zaawansowanych technologii,
- podniesienie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw,
- rozwój umiejętności w zakresie inteligentnych specjalizacji, transformacji przemysłowej i przedsiębiorczości,
- przekształcenie gospodarki w kierunku Przemysłu 4.0 oraz zielonych technologii.
Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko
Program ma poprawić warunki rozwoju kraju dzięki budowie nowoczesnej infrastruktury technicznej i społecznej, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Obejmuje m.in.:
- redukcję emisji gospodarczych oraz przekształcenie gospodarki w bardziej ekologiczną i cyrkularną,
- budowę wydajnego i odpornego systemu transportowego, który zminimalizuje negatywny wpływ na środowisko,
- poprawę bezpieczeństwa transportu.
Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej
Głównym celem jest stworzenie warunków, które będą sprzyjać konkurencyjności makroregionu oraz poprawie jakości życia mieszkańców Polski Wschodniej.
Program jest skierowany do mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich, które planują lub prowadzą działalność na terenie Polski Wschodniej.
Dowiedz się więcej >>
Program LIFE
LIFE to jedyny fundusz Unii Europejskiej przeznaczony do współfinansowania wyłącznie projektów związanych z ochroną środowiska i klimatu. Program jest podzielony na dwa główne obszary: ochronę środowiska oraz działania klimatyczne. Całkowity budżet wynosi 5,432 miliarda euro, z czego 3,488 miliarda jest na ochronę środowiska, a 1,944 miliarda na działania klimatyczne.
Głównym celem programu jest poprawa jakości środowiska naturalnego w Polsce. LIFE jest otwarty dla wszystkich podmiotów, które są zarejestrowane w krajach członkowskich UE, w tym dla jednostek, instytucji publicznych i prywatnych.
Gospodarka Obiegu Zamkniętego
Program GOZ „Gospodarka o obiegu zamkniętym w MŚP” wspiera Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Celem jest promowanie modelu biznesowego, który minimalizuje zużycie surowców i powstawanie odpadów. Wsparcie obejmuje projekty na rzecz wdrożenia modelu GOZ przez MŚP w Polsce Wschodniej.
Horyzont Europa
To największy w historii Unii Europejskiej program, który wspiera badania naukowe i innowacje. W latach 2021-2027 przeznaczy ponad 93 miliardy euro na nowatorskie projekty. Program wspiera kluczowe polityki UE, takie jak Europejski Zielony Ład i „Europa na miarę ery cyfrowej”. O fundusze mogą się ubiegać takie podmioty jak jednostki naukowe, firmy różnej wielkości, administracja publiczna czy organizacje pozarządowe.
Kredyt ekologiczny
Kredyt ekologiczny można wykorzystać na modernizację istniejącej infrastruktury, np. budynków, maszyn i urządzeń. Modernizacja musi zmniejszyć zużycie energii pierwotnej w danym obszarze o co najmniej 30% w porównaniu do obecnego zużycia.
Z kredytu mogą skorzystać firmy, które:
- prowadzą działalność gospodarczą w Polsce (potwierdzoną wpisem do odpowiedniego rejestru),
- spełniają kryteria mikroprzedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa małego lub średniego,
- posiadają zdolność kredytową.
Wniosek o dofinansowanie projektu należy złożyć za pośrednictwem generatora wniosków o dofinansowanie, który jest dostępny na stronie internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego.
Kredyt SLL
Kredyt SLL (ang. Sustainability-Linked Loan) to forma finansowania, w której marża kredytu zależy od realizacji celów zrównoważonego rozwoju przez kredytobiorcę. To m.in. aspekty środowiskowe, społeczne oraz związane z ładem korporacyjnym (ESG). Jeśli firma spełnia ustalone wskaźniki efektywności (KPI) w tych obszarach, to może liczyć na korzystniejsze warunki kredytowe.
Ścieżka SMART
Program wspiera firmy w rozwijaniu ich zdolności badawczych i innowacyjnych, aby mogły wprowadzać nowe produkty i procesy. Dodatkowo promuje cyfryzację, zrównoważony rozwój, internacjonalizację oraz podnoszenie kwalifikacji pracowników.
O dofinansowanie mogą się ubiegać wyłącznie mikroprzedsiębiorstwa oraz przedsiębiorstwa małe i średnie na terenie Polski.
Inicjatywy i rejestry
Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) mogą korzystać z różnych inicjatyw i rejestrów, które wspierają proekologiczne i zrównoważone działania.
BDO
Baza Danych o Produktach i Opakowaniach oraz o Gospodarce Odpadami jest rejestrem, który wspomaga firmy w przestrzeganiu prawa i prowadzeniu bardziej zrównoważonej działalności. MŚP muszą raportować swoje działania związane z odpadami. To pomaga monitorować odpady i zarządzać nimi zgodnie z przepisami.
Cyfrowy Paszport Produktu
Cyfrowy Paszport Produktu DPP (ang. Digital Product Passport) to elektroniczny dokument ze szczegółowymi informacjami o produkcie, jego komponentach i półkomponentach. Wprowadziła go Unia Europejska w ramach Zielonego Ładu. Obejmuje cały cykl życia produktu – od produkcji, przez dystrybucję, aż po recykling. Paszporty zobowiązują podmioty gospodarcze do udostępniania ustrukturyzowanych danych produktowych, zakazują niszczenia niesprzedanych towarów i wspierają zrównoważoną produkcję.
EMAS
EMAS (ang. Eco-Management and Audit Scheme) to dobrowolny system zarządzania środowiskowego, który wspiera organizacje w ocenie, raportowaniu i poprawie ich wyników ekologicznych. Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) mogą skorzystać z uproszczonych procedur oraz wsparcia technicznego, aby wdrożyć ten system.
Aby zarejestrować się w EMAS, organizacja musi przeprowadzić przegląd środowiskowy, wdrożyć system zarządzania środowiskowego oraz opublikować deklarację środowiskową, która jest weryfikowana przez niezależnego audytora.
Inicjatywa C40 Cities
Łączy miasta w globalną sieć, by walczyć ze zmianami klimatycznymi. Chociaż inicjatywa C40 Cities jest głównie skierowana do miast (Warszawa jest jednym z jej członków), to MŚP mogą w niej uczestniczyć. Szczególnie w projektach związanych z redukcją emisji gazów cieplarnianych i poprawą jakości życia mieszkańców.
KOBiZE
Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami to instytucja, która prowadzi rejestr emisji gazów cieplarnianych i innych substancji. Firmy, w tym MŚP, mają obowiązek raportowania swoich emisji. Dzięki temu można monitorować i redukować ich wpływ na środowisko. KOBiZE oferuje szkolenia, wsparcie przy audytach środowiskowych, a także wsparcie techniczne w zakresie raportowania.
REACH
REACH (ang. Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) to europejski system rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i ograniczeń w zakresie chemikaliów. MŚP muszą rejestrować substancje chemiczne, które produkują lub importują. Robią to, aby chronić ludzi i środowisko przed szkodliwym wpływem chemikaliów.
Organizacje i stowarzyszenia
W Polsce istnieje wiele organizacji i stowarzyszeń, które wspierają firmy w działaniach w zakresie zrównoważonego rozwoju. Oto kilka kluczowych instytucji.
Forum Odpowiedzialnego Biznesu
FOB to organizacja, która promuje odpowiedzialne praktyki biznesowe i zrównoważony rozwój. Oferuje narzędzia i wsparcie, takie jak szkolenia i konferencje, które pomagają firmom wdrażać zasady zrównoważonego rozwoju.
Krajowa Izba Gospodarcza
KIG wspiera firmy w zakresie zrównoważonego rozwoju i innowacji. Oferuje doradztwo, szkolenia i webinaria, które pomagają firmom spełniać nowe wymogi prawne związane z ESG i gospodarką o obiegu zamkniętym.
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej
To ministerstwo zarządza funduszami, które wspierają regionalny i zrównoważony rozwój MŚP. Resort realizuje także programy, które pomagają firmom w transformacji cyfrowej, wdrażaniu zielonych technologii i zwiększaniu konkurencyjności na rynku.
Ministerstwo Rozwoju i Technologii
Ministerstwo prowadzi badania i inicjatywy, które wspierają wdrażanie polityki zrównoważonego rozwoju w MŚP. MRiT organizuje spotkania i publikuje raporty, które pomagają firmom zrozumieć i wdrażać zasady zrównoważonego rozwoju.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
PARP wspiera rozwój małych i średnich przedsiębiorstw poprzez programy, które promują innowacje i badania. Agencja oferuje dofinansowania i szkolenia, które pomagają firmom wdrażać zasady zrównoważonego rozwoju. Organizuje także konkursy związane z ekoinnowacjami.
Polskie Stowarzyszenie ESG
Skupia firmy i instytucje, które chcą działać zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. PSE pomaga swoim członkom w tworzeniu strategii ESG (Environmental, Social, Governance). Oferuje szkolenia i monitoruje zmiany w przepisach.
Najważniejsze pojęcia z zakresu ESG
Znajomość najważniejszych pojęć, które są związane ze zrównoważonym rozwojem pomoże lepiej dostosować przedsiębiorstwo do wymogów regulacyjnych, zwiększyć konkurencyjność oraz przyczynić się do ochrony środowiska i poprawy jakości życia społeczności.
Analiza cyklu życia LCA
Środowiskowa ocena cyklu życia (ang. Life Cycle Assessment) to metoda oceny wpływu produktu na środowisko na wszystkich etapach jego życia, od wydobycia surowców po utylizację.
LCA składa się z trzech głównych etapów:
- Identyfikacja i ocena zagrożeń dla środowiska: obejmuje analizę zużytych materiałów, energii, emisji i odpadów.
- Oszacowanie wpływu: polega na ocenie, jak te czynniki wpływają na środowisko.
- Analiza opcji redukcji: poszukiwanie sposobów na zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko.
Analiza podwójnej istotności
Proces oceny, który identyfikuje zarówno wpływ organizacji na środowisko i społeczeństwo, jak i wpływ czynników zewnętrznych na finanse organizacji.
Bioróżnorodność
Różnorodność form życia na Ziemi, w tym różnorodność genetyczna, gatunkowa i ekosystemowa, jest kluczowa dla stabilności ekosystemów i zdrowia planety.
Dekarbonizacja
Proces redukcji emisji dwutlenku węgla (CO₂) i innych gazów cieplarnianych. Celem jest ograniczenie globalnego ocieplenia.
Efektywność energetyczna
Wykorzystanie mniejszej ilości energii do wykonania tej samej pracy lub uzyskania tego samego efektu. Jest to kluczowy element zrównoważonego rozwoju, który pomaga zmniejszyć zużycie zasobów i emisje.
ESG
Zestaw standardów oceny działalności firmy pod kątem odpowiedzialności ekologicznej, społecznej oraz jakości zarządzania. Obejmuje trzy główne obszary: środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny.
ESRS
European Sustainability Reporting Standards (ESRS) to standardy opracowane przez Unię Europejską, które ujednolicają sposób raportowania przez firmy działań związanych ze zrównoważonym rozwojem. Obejmują m.in. zmiany klimatyczne, zarządzanie zasobami wodnymi, bioróżnorodność i odpowiedzialność społeczną.
GHG
GHG, czyli gazy cieplarniane, to składniki atmosfery zatrzymujące ciepło, co prowadzi do efektu cieplarnianego. Wśród nich są m.in. dwutlenek węgla (CO₂), metan (CH₄), podtlenek azotu (N₂O) oraz gazy fluorowane (HFC, PFC, SF₆).
Polska – jako członek UE i strona Protokołu z Kioto – aktywnie działa na rzecz ochrony klimatu. Kluczowe działania obejmują:
- efektywne wykorzystanie energii,
- zwiększanie powierzchni lasów,
- racjonalne wykorzystanie surowców,
- lepsze zarządzanie odpadami,
- monitorowanie emisji GHG i zarządzanie nimi.
Gospodarka o obiegu zamkniętym
Model gospodarczy, który minimalizuje odpady i maksymalizuje wykorzystanie zasobów poprzez recykling, ponowne użycie i regenerację materiałów.
Ład korporacyjny
Zasady i praktyki zarządzania firmą, które zapewniają przejrzystość, odpowiedzialność i etyczne prowadzenie działalności.
Ochrona środowiska
Działania, które mają na celu zachowanie i ochronę naturalnych zasobów oraz ekosystemów przed degradacją i zanieczyszczeniem.
Raportowanie ESG
Proces zbierania, analizowania i publikowania danych o wpływie firmy na środowisko, społeczeństwo i zarządzanie. Celem jest zwiększenie przejrzystości i odpowiedzialności.
Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta
ROP to mechanizm, który reguluje systemy gospodarowania wybranymi odpadami. Dotyczy różnych rodzajów odpadów, takich jak opakowania, zużyty sprzęt elektroniczny, baterie i stare pojazdy. Firmy muszą stworzyć system do zbierania i przetwarzania tych odpadów, a także pokryć koszty tego procesu. Celem jest odzyskanie jak największej ilości odpadów i przekształcenie ich w surowce wtórne poprzez recykling.
Społeczna Odpowiedzialność Biznesu (CSR)
Koncepcja, zgodnie z którą przedsiębiorstwa dobrowolnie uwzględniają aspekty społeczne i środowiskowe w swojej działalności.
Ślad węglowy
Całkowita emisja gazów cieplarnianych, która jest bezpośrednio lub pośrednio efektem działalności przedsiębiorstwa.
Zrównoważony rozwój
Zaspokajanie potrzeb obecnego pokolenia w taki sposób, by nie ograniczać możliwości działania i dbania o swoje potrzeby przyszłym pokoleniom. Obejmuje trzy filary: gospodarczy, społeczny i środowiskowy.
