Wykorzystanie plastiku w Polsce 

Według raportu Fundacji Plastics Europe za rok 2022 poziom recyklingu tworzyw sztucznych w Polsce jest poniżej średniej krajów Unii. Pociąga to za sobą negatywne skutki środowiskowe oraz dodatkowe obciążenia finansowe dla budżetu państwa. Przyczyny niezadowalającego wykorzystania tworzyw sztucznych leżą przede wszystkim w braku spójnego systemu prawnego i mechanizmów związanych z rozszerzoną odpowiedzialnością przedsiębiorcy. 

Spis treści: 

• Recykling w Polsce na tle UE 
• Top 7 działań, które mogą zwiększyć odzyskiwanie plastiku w Polsce 
• Podsumowanie 

Ograniczenie globalnych problemów wynikających z wykorzystywania tworzyw sztucznych wymaga przejścia na gospodarkę cyrkulacyjną i zrównoważone wykorzystywanie surowców. Obecnie w Unii Europejskiej tylko 32,5% produkowanych tworzyw sztucznych jest poddawanych recyklingowi, podczas gdy 67,5% trafia do spalarni lub na wysypiska śmieci¹. 

Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem i planem działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym Komisja Europejska opublikowała wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. 

Od 2030 roku wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych muszą zawierać minimalny procent wagowy materiałów pochodzących z recyklingu: 

• 30% dla opakowań PET, 
• 10% dla innych opakowań wrażliwych na dotyk, 
• 30% dla jednorazowych butelek na napoje, 
• 35% dla wszystkich innych opakowań. 

W 2040 roku zawartość surowca z recyklingu ma wzrosnąć do 50% w przypadku opakowań wrażliwych na kontakt i do 65%² w przypadku jednorazowych plastikowych butelek na napoje i pozostałych opakowań. Ponadto od 2030 roku wszystkie opakowania powinny nadawać się do recyklingu. 

Recykling w Polsce na tle UE 

Raport Fundacji Plastics Europe wskazuje, że recykling tworzyw sztucznych w krajach Unii rośnie – średni poziom w 2022 roku to 8 700 000 ton, czyli 26,9%. Po raz pierwszy ilość odpadów skierowana do przetworzenia była większa niż tych przeznaczonych do składowania. 

Rozwój cyrkularności UE nie jest jednak równomierny. W Polsce tempo realizacji założeń polityki unijnej jest wolniejsze. W 2022 roku poziom recyklingu wyniósł 21% i w stosunku do roku 2018 był wyższy o 8,7%. Zebrano 2 132 000 ton odpadów tworzyw sztucznych, z czego: 

• 452 000 ton poddano recyklingowi, 
• 750 000 ton odzyskowi energii, 
• 930 000 ton trafiło na wysypiska³. 

Recykling na poziomie poniżej średniej europejskiej odbija się niekorzystnie nie tylko na środowisku, ale i na budżecie państwa. 

W Polsce od 2023 roku⁴ obowiązuje podatek od opakowań z tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi⁵ wprowadzony w UE 1 stycznia 2021 roku. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez wiceminister Anitę Sowińską Polska w 2023 zapłaciła 2 mld, a według szacunków za rok 2024 zapłaci 2,3 mld⁶. 

Top 7 działań, które mogą zwiększyć odzyskiwanie plastiku w Polsce 

Z raportu Fundacji Plastics Europe oraz z opinii przedstawicieli branży wynika, że w celu zwiększenia poziomu recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych w Polsce należy: 

• Stworzyć spójny, przejrzysty i zrozumiały system prawny. 

• Wprowadzić rozszerzoną odpowiedzialność producentów (ROP) – mechanizmy, zgodnie z którymi podmiot wprowadzający do obrotu produkty w opakowaniach ponosi odpowiedzialność finansową i organizacyjną, gdy produkt staje się odpadem⁷. 

• Nakazać producentom użycie regranulatu i wyeliminować z rynku opakowania, których odzysk i recykling jest obecnie trudny lub niemożliwy. 

• Zrezygnować ze spalania odpadów⁸ z tworzyw sztucznych w celu odzyskania energii. 

• Poprawić efektywność selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, która pozwala skierować do recyklingu 15,6%⁹ więcej odpadów tworzyw sztucznych niż zbiórka z odpadów zmieszanych. 

• Przeprowadzić cyfryzację obiegu dokumentów potwierdzających recykling (DPR). 

• Inwestować w innowacyjne technologie i ekoprojektowanie¹⁰, które w połączeniu z właściwą segregacją pozwolą efektywniej przetwarzać tworzywa sztuczne i uzyskać recyklaty wyższej jakości. 

Dzięki temu w obiegu będzie mniej tworzyw sztucznych, ograniczeniu ulegnie zużycie wody, zmniejszy się ilość odpadów i emisja szkodliwych substancji. 

Pozytywny wpływ na poziom wykorzystania tworzyw sztucznych w Polsce powinny mieć także: 

• Dyrektywa Single-Use Plastics (SUP) transponowana do prawa polskiego ustawą z dnia 14 kwietnia 2023 roku, w której znalazł się zakaz wprowadzania do obrotu plastikowych produktów jednorazowego użytku, takich jak: sztućce, talerze, słomki, mieszadełka do napojów, oraz pojemników ze styropianu na posiłki i napoje¹¹. 
• Nowelizacja ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wprowadza polski system kaucyjny (DRS), którego celem jest zachęcenie do segregacji, recyklingu oraz ponownego wykorzystywania opakowań (wsparcie gospodarki w obiegu zamkniętym).  

Podsumowanie 

By móc wprowadzać i realizować założenia cyrkularnej gospodarki tworzyw, potrzebne są systemowe, spójne rozwiązania zarówno na gruncie prawa polskiego, jak i europejskiego. Polska ma wiele do zrobienia, aby osiągnąć cele wyznaczone przez Unię Europejską w Zielonym Ładzie i planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym. Wprowadzenie systemu kaucyjnego oraz implementacja dyrektywy SUP to kroki w dobrym kierunku, jednak konieczne są dalsze działania, prowadzące do zwiększenia efektywności recyklingu i zmniejszenia ilości odpadów trafiających na wysypiska i do spalarni. 

1. Dane: Recykling nawet 15,6 razy większy przy zbiórce selektywnej. Dane z Europy i Polski o tworzywach sztucznych.
2. Dyrektywa plastikowa – jakie regulacje obowiązują od 1 lipca? – IdoSell.
3. Branża tworzyw sztucznych 2023 – raport Plastics Europe Polska – Plastics Europe PL.
4. Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, oraz niektórych innych ustaw. 
5. Opłata za kilogram tworzywa niepoddanego recyklingowi to 0,8 euro.
6. Podatek plastikowy za 2024 rok: Ile zapłaci Polska? – GazetaPrawna.pl. 
7. Odpowiedzialność producentów w zakresie odpadów.
8. Zgodnie z szacunkami UE zawartymi w mapie drogowej „The plastics transition” redukcja emisji gazów cieplarnianych w wyniku przejścia na surowce cyrkularne i uniknięcie spalania do 2050 roku wyniesie 55% (129 000 000 ton CO₂). Raport: str. 30.
9. Recykling nawet 15,6 razy większy przy zbiórce selektywnej. Dane z Europy i Polski o tworzywach sztucznych. 
10. Ekoprojekt – Ministerstwo Klimatu i Środowiska – Portal Gov.pl.
11. Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (SUP) – Ministerstwo Klimatu i Środowiska – Portal Gov.pl.