System kaucyjny w Polsce: rola GS1 w zrównoważonym zarządzaniu odpadami opakowaniowymi 

Europejski Zielony Ład (European Green Deal) to ambitna strategia rozwoju Unii Europejskiej, mająca na celu przekształcenie Europy w pierwszy kontynent neutralny klimatycznie do 2050 roku. W strategii wskazano, że nowoczesna, zasobooszczędna gospodarka to gospodarka o obiegu zamkniętym, w której nastąpi oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów i która odgrywa ważną rolę w osiągnięciu celów związanych z ochroną środowiska, zrównoważonym rozwojem i redukcją emisji gazów cieplarnianych.  

Zmiana modelu gospodarki z liniowej na gospodarkę o obiegu zamkniętym umożliwia: 

• Redukcję odpadów i zanieczyszczeń. Minimalizacja odpadów poprzez ponowne wykorzystanie, recykling i regenerację materiałów. 
• Efektywne wykorzystanie zasobów. Promowanie efektywnego wykorzystania zasobów poprzez optymalizację procesów produkcyjnych, wydłużenie cyklu życia produktów oraz ponowne wykorzystanie materiałów. 
• Redukcję emisji gazów cieplarnianych. Zmniejszenie zużycia energii i surowców oraz promowanie bardziej zrównoważonych praktyk produkcyjnych i konsumpcyjnych. Ponowne wykorzystanie i recykling materiałów wymagają zazwyczaj mniej energii niż produkcja z surowców pierwotnych, co przekłada się na mniejsze emisje CO2. 
• Innowacje i rozwój technologiczny. Przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym stymuluje innowacje i rozwój technologiczny w różnych sektorach gospodarki. Wprowadzenie nowych technologii i rozwiązań, które umożliwiają bardziej efektywne wykorzystanie zasobów, recykling i regenerację materiałów, przyczynia się do tworzenia nowych miejsc pracy i wzrostu gospodarczego. 
• Zrównoważony rozwój społeczny i gospodarczy. Tworzenie nowych modeli biznesowych, które są bardziej przyjazne dla środowiska i społeczności lokalnych. 

Standardy GS1 a gospodarka o obiegu zamkniętym 

W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, poszukuje się rozwiązań wspierających rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym, w tym takich, które pozwolą na bardziej efektywne i zrównoważone zarządzanie odpadami. Wśród nich są standardy GS1, które mogą wspierać ten proces. 

Jednym z podstawowych narzędzi w ramach systemu GS1 są numery GTIN (Global Trade Item Number), umożliwiające jednoznaczną identyfikację produktów i opakowań. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogą precyzyjnie śledzić, które produkty i opakowania generują odpady. Jednolita identyfikacja ułatwia zbieranie danych na temat odpadów i ich źródeł, umożliwiając identyfikację materiałów, z których wykonane są produkty i opakowania. Ułatwia to sortowanie i przetwarzanie odpadów w celu ich ponownego wykorzystania, co zwiększa efektywność recyklingu i zmniejsza ilość odpadów trafiających na składowiska. 

Standardy GS1 umożliwiają także śledzenie przepływu odpadów w całym łańcuchu dostaw. Dzięki temu możliwe jest monitorowanie, gdzie i kiedy odpady są generowane, zbierane, przetwarzane i utylizowane. Taka transparentność pozwala na lepsze zarządzanie odpadami i identyfikowanie obszarów wymagających poprawy. 

Rola standardów GS1 w systemie kaucyjnym w Polsce 

Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce to krok w kierunku bardziej zrównoważonego zarządzania odpadami opakowaniowymi i ochrony środowiska. System kaucyjny polega na pobieraniu kaucji za opakowania, które są zwracane konsumentom po oddaniu pustych opakowań do punktów zbiórki. Aby system ten działał sprawnie i efektywnie, niezbędne jest zastosowanie nowoczesnych technologii i standardów, takich jak standardy GS1, które mogą wspierać system poprzez: 

• Jednolitą identyfikację opakowań: Standardy GS1, takie jak kody kreskowe i numery GTIN, umożliwiają jednoznaczną identyfikację opakowań objętych systemem kaucyjnym. Dzięki temu każde opakowanie może być łatwo zidentyfikowane i przypisane do odpowiedniego producenta lub dystrybutora. Jednolita identyfikacja jest kluczowa dla funkcjonowania systemu kaucyjnego, ponieważ umożliwia precyzyjne śledzenie opakowań od momentu ich wprowadzenia na rynek, aż po ich zwrot do punktu zbiórki. 
• Automatyzację procesów zwrotu opakowań: Zastosowanie standardów GS1 pozwala na automatyzację procesów związanych ze zwrotem opakowań. Automatyczne skanowanie kodów kreskowych w punktach zbiórki umożliwia szybkie i bezbłędne przetwarzanie zwrotów, co zwiększa efektywność systemu kaucyjnego. Konsumentom ułatwia to zwrot opakowań, a przedsiębiorstwom pozwala na lepsze zarządzanie procesem zwrotów i rozliczeń. 
• Śledzenie i monitorowanie przepływu opakowań: Standardy GS1 umożliwiają śledzenie przepływu opakowań w całym systemie kaucyjnym. Dzięki temu możliwe jest monitorowanie, gdzie i kiedy opakowania są zwracane, jakie ilości opakowań są w obiegu oraz jakie są wskaźniki zwrotów. Taka transparentność pozwala na lepsze zarządzanie systemem kaucyjnym, identyfikowanie ewentualnych problemów i optymalizację procesów. 
• Poprawę dokładności danych: Dzięki zastosowaniu standardów GS1 możliwe jest uzyskanie dokładnych i wiarygodnych danych na temat opakowań objętych systemem kaucyjnym. Dokładne dane są niezbędne do monitorowania efektywności systemu, planowania działań oraz raportowania do odpowiednich instytucji. Precyzyjne dane pozwalają również na lepsze rozliczenia finansowe pomiędzy producentami, dystrybutorami a punktami zbiórki. 
• Wsparcie dla recyklingu: Standardy GS1 mogą wspierać procesy recyklingu poprzez umożliwienie identyfikacji materiałów, z których wykonane są opakowania. To ułatwia sortowanie i przetwarzanie zwróconych opakowań w celu ich ponownego wykorzystania. Dzięki temu możliwe jest zwiększenie efektywności recyklingu i zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska. 
• Zgodność z regulacjami prawnymi: Wprowadzenie standardów GS1 może pomóc firmom w spełnieniu wymogów prawnych dotyczących systemu kaucyjnego. Standardy te mogą wspierać raportowanie i dokumentowanie procesów związanych ze zwrotem opakowań, co jest istotne z punktu widzenia zgodności z przepisami. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogą uniknąć kar i sankcji związanych z nieprzestrzeganiem przepisów. 

Gospodarka o obiegu zamkniętym odgrywa istotną rolę w realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, promując zrównoważone praktyki produkcyjne i konsumpcyjne, redukując emisje gazów cieplarnianych oraz wspierając innowacje i rozwój technologiczny. Dzięki efektywnemu wykorzystaniu zasobów i minimalizacji odpadów, gospodarka o obiegu zamkniętym przyczynia się do ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. 

Standardy GS1 mogą wspierać wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez umożliwienie jednoznacznej identyfikacji produktów i opakowań, automatyzację procesów zbierania danych oraz śledzenie przepływu materiałów. Wspierają również zgodność z regulacjami prawnymi, umożliwiając precyzyjne raportowanie i dokumentowanie procesów związanych ze zwrotem opakowań.  

W ten sposób standardy GS1 przyczyniają się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju, promując bardziej odpowiedzialne zarządzanie zasobami i ochronę środowiska. Dzięki zastosowaniu tych standardów, Polska może skutecznie wdrażać system kaucyjny, który wspiera gospodarkę o obiegu zamkniętym i przyczynia się do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu. 

Autorka: Aleksandra Stanek-Kowalczyk

Dowiedz się więcej o systemie kaucyjnym:

1. System kaucyjny w Polsce: jak kody kreskowe nadają odpadom wartość? – Akademia Cyfryzacji GS1 Polska
2. System kaucyjny. Po co przytwierdzać nakrętki do butelek? – podcast Kreatywnie o digitalizacji – Akademia Cyfryzacji GS1 Polska
3. System kaucyjny w Polsce: na co się przygotować? – Akademia Cyfryzacji GS1 Polska