GOZ: Jak ustrukturyzowane dane wspierają gospodarkę obiegu zamkniętego?
15 maja 2024 (Last updated: 11 września 2024)

Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ) wymaga śledzenia istotnych danych produktowych i opakowań. Potrzebna jest sprawna identyfikacja: kody kreskowe, RFID i kody 2D. Jak rozwiązania GS1 wspomagają biznes w realizacji założeń gospodarki obiegu zamkniętego? Dowiesz się z artykułu dr Marty Szymborskiej.
Z artykułu dowiesz się:
- jak uzyskać ustrukturyzowane dane
- jakich danych potrzebujemy w GOZ,
- jakie korzyści czerpiemy z nowych technologii,
- jakie innowacje są na horyzoncie?
- jak wygląda GOZ w handlu i gastronomii?
Standaryzacja i identyfikacja oznakowania produktów odgrywa istotną rolę w modelu GOZ. Umożliwiają one spójne wykorzystanie danych przez wszystkich uczestników rynku. Do tej pory informacje i dane gromadzono odcinkowo i nie dzielono się nimi na szerokim forum. Zastosowanie wspólnych standardów to sposób na otwarte dzielenie się danymi oraz dostarczanie rzetelnych informacji na temat cyklu życia produktu..
Jak uzyskać ustrukturyzowane dane?
Gospodarka obiegu zamkniętego potrzebuje ustandaryzowanych danych. Muszą być gromadzone na coraz większą skalę, także z wykorzystaniem odpowiedniego oznakowania opakowań. Gromadzenie danych obejmuje wszelkie środki, za pomocą których dane są zbierane: dowolną metodą i w dowolnym celu. Wspólne, otwarte i uniwersalne systemy, takie jak system GS1, są wykorzystywane na całym świecie przez miliony firm. Z danych zapisanych pod postacią kodów (jedno- i dwuwymiarowych) korzystają przedsiębiorstwa i konsumenci.
Jakich danych potrzebujemy w GOZ?
Za pomocą kodów można przekazać wiele informacji. Są to m.in. dane o metodzie produkcji, pochodzeniu składników lub komponentów, charakterze opakowania, śladzie węglowym. Firmy muszą mieć dostęp do tej historii, aby informować konsumentów oraz zarządzać końcem życia produktu: naprawą, ponownym użyciem, recyklingiem itp.
Tę niezbędną identyfikowalność ilustruje cyfrowy paszport produktu. Inicjatywa Unii Europejskiej stopniowo stanie się obowiązkowa od 2026 r. i obejmie wszystkie informacje potrzebne do użytkowania, konserwacji, utylizacji i recyklingu surowców. Informacje te będą dostępne dla przedsiębiorstw i konsumentów, a także dla organów publicznych, takich jak organy celne.
Paszport produktowy poprawia identyfikowalność produktów w łańcuchu dostaw oraz ułatwia organom nadzoru weryfikację ich zgodności z przepisami. W ten sposób zwiększa kontrolę nad surowcami lub komponentami.
Koszty implementacji tego rozwiązania zależą od modelu, który zostanie finalnie wdrożony. Z raportu opracowanego przez firmę doradczą Deloitte wynika, że szacunkowy koszt wprowadzenia globalnego, otwartego standardu może wynosić od 3 mld do 7,1 mld euro. Jednak, gdyby powstały konkurujące ze sobą standardy nakłady finansowe musiałyby być kilkadziesiąt razy wyższe i mogły wynieść od 63 mld nawet do 152 mld euro.
Chcesz się dowiedzieć,
czy Twoja firma jest gotowa na cyfrową transformację?
Jakie są korzyści z nowych technologii?
Nowe technologie są niezbędnym elementem gospodarki o obiegu zamkniętym. Umożliwiają udostępnianie danych, identyfikację, kontrolę dostępu itp. Kody GS1 2D, RFID i inne “weryfikowalne dane uwierzytelniające” spełniają te potrzeby, ponieważ udostępniają dane i rozpowszechniają je na szeroką skalę. GOZ oznacza wyjście poza indywidualne inicjatywy i wspólne budowanie rzeczy, więc potrzeba rozwiązań sektorowych i międzysektorowych. To warunki niezbędne do zwiększenia skali gospodarki o obiegu zamkniętym.
Obecnie stosowane narzędzia GS1 takie jak kody dwuwymiarowe, kody kreskowe, RFID, mogą służyć poprawie śledzenia materiałów. Umożliwiają śledzenie ich w czasie rzeczywistym i to w całym łańcuchu dostaw wśród wszystkich interesariuszy. Dostępna technologia dostarczy wszystkim zainteresowanym podmiotom w łańcuchu wartości: 1. informacji i wiedzy na temat zakupów, 2. sposobów korzystania z produktów, 3. konserwacji, naprawy, czy ponownego wykorzystania i/lub recyklingu produktów.

Jakie innowacje są na horyzoncie?
Standardy wymiany informacji ułatwiają i zabezpieczają wymianę danych między firmami, organizacjami branżowymi, instytucjami itp.
Taki jest m.in. cel wdrożenia kodu GS1 2D, który stopniowo zastąpi obecny kod kreskowy (który ma już ponad pięćdziesiąt lat). Nowością jest to, że dostarcza on wielu informacji o produktach i nowych zastosowaniach za pomocą prostego skanowania. Dane będą dostępne również dla konsumentów.
Przeczytaj więcej o kodach 2D w znakowaniu produktów
GOZ w handlu i gastronomii
W Europie już od 2018 roku obowiązują przepisy dotyczące selektywnej zbiórki opakowań plastikowych. System depozytowo-kaucyjny, oparty na standardach GS1, funkcjonuje w Niemczech od 21 lat. Najnowsze wdrożenia tego systemu miały miejsce w zeszłym roku w Szkocji i Słowacji. Teraz nadszedł czas na długo oczekiwany polski system kaucyjny, którego przepisy wejdą w życie w styczniu 2025 roku. Niektóre sieci handlowe już teraz wprowadzają rozwiązania pilotażowe. Przykładowo w 120 sklepach sieci klienci Żabki mogą oddawać jednorazowe opakowania po napojach: bezpośrednio u sprzedawców lub w specjalnych urządzeniach do selektywnej zbiórki odpadów, tzw. EKOmatach. Kluczowe jest, aby opakowanie posiadało czytelny kod kreskowy oraz numer GTIN, co pozwala na jego identyfikację przez EKOmaty. W praktyce sprawdzają się tutaj standardy GS1.
Z kolei firma Swapp! wspólnie z GS1 wprowadza do branży gastronomicznej standardy zrównoważonego rozwoju. Startup oferuje firmom i konsumentom wielorazowe opakowania, śledzone za pomocą kodów GS1 2D. To promuje cyrkularną dystrybucję i konsumpcję żywności. Inicjatywa Swapp! nie tylko redukuje ilość odpadów wytwarzanych przez jednorazowe opakowania. Przyczynia się też do zmniejszenia emisji CO2 związanej z ich produkcją i transportem. Już 20 wyeliminowanych opakowań to redukcja CO2 o 1 kg!
Podsumowanie
Informacja to kluczowy element przejścia na model gospodarki obiegu zamkniętego. Skorzystanie z powszechnych standardów gromadzenia, przetwarzania i dzielenia się danymi może zdecydowanie przyspieszyć adopcję rozwiązań GOZ. System GS1 oferuje otwarty i wspólny język i dlatego wspiera wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym.